Functie van het Orgaan van Jacobson bij egels
Als je hebt gelezen over het gezichtsvermogen van egels (wat later een ander educatief artikel zal zijn), weet je dat egels niet veel vertrouwen op gezichtsvermogen als een manier om zich te verplaatsen. Ze zijn veeleer afhankelijk van hun reukvermogen en tastzin. Veel mensen denken dat hun speekselgedrag hier ook aan te danken is en dat zou tot op zekere hoogte waar kunnen zijn, maar het is ingewikkelder dan dat en het gedrag verbijstert biologen en zoölogen nog steeds tot op de dag van vandaag.
Zoals vermeld in het artikel ‘No one knows for sure why hedgehogs anoint‘ is uitgelegd waarom experts nog steeds twijfelen over de reden waarom egels speekselen en de mogelijkheden van de functionaliteit. Maar er is enige kennis over dit vreemde gedrag.
Anatomie geeft een aanwijzing
Kijkend naar het gezicht van een egel, zijn er nogal wat indicatoren van een sterke afhankelijkheid van deze twee zintuigen. Egels hebben een lange snuit -sommige soorten langer dan andere- en een natte neus (rhinarium) die aangeven dat ze afhankelijk zijn van hun reukvermogen. De lange haren aan de zijkanten van het hoofd, hun snorharen, worden gebruikt als tastzin. Met een beperkt gezichtsvermogen hebben ze iets nodig om dat gevoel goed te maken om zich in het donker te kunnen verplaatsen. Een ander zintuig dat ze gebruiken is het gehoor. Hun gehoor is zo goed ontwikkeld, dat ze uitblinken binnen het ultrasone bereik. Al deze hoogontwikkelde zintuigen zijn hoe een egel zijn weg vindt, foerageert en jaagt op voedsel en communiceert met andere egels.
Vomeronasaal orgaan
Het vomeronasale orgaan wordt ook wel het VNO of soms het Jacobson-orgaan genoemd. Het is voor het eerst ontdekt door de Nederlandse anatoom Ruysch in 1724, hoewel de officiële ontdekking in 1877 aan Kölliker is toegekend. Maar het was Jacobson die het VNO intensief bestudeerde bij een verscheidenheid aan zoogdieren en zijn werk publiceerde in 1811, daarom noemen mensen het nog steeds het is het orgaan van Jacobson.
Het orgaan wordt achter de neusholte en voor de hersenen gevonden. Het zijn een paar extra holtes (zakjes met blinde uiteinden) die via kanalen met de mond en neusholte zijn verbonden. Ze zijn erg klein, maar spelen een belangrijke rol bij egels, net als bij veel andere zoogdiersoorten.
Egels en hun VNO
Omdat egels sterk afhankelijk zijn van geur, gebruiken ze het Jacobson-orgaan om ‘geur te proeven’. Constant in de lucht snuffelen; op zoek naar voedsel of om een andere egel te vinden. De laatste kan reproductief zijn of territoriale markeringen ruiken. Het is ook met deze dingen die direct verband houden met het speekselgedrag, waarin één theorie speekselen beschrijft als een soort “Flehmen-reactie”. Anderen zeggen dat deze dingen niets met elkaar te maken hebben en dat het speekselgedrag beschermend of reproductief is. Ongeacht de oorzaak van het speekselgedrag, het lijdt geen twijfel dat het Jacobson-orgaan bij het proces is betrokken.
Bij het ruiken van een bepaalde geur produceert de egel extra speeksel door overmatig te likken aan het voorwerp dat ruikt of aan een voorwerp in de buurt dat geassocieerd wordt met de geur. Het speeksel gaat van de mond door de kanalen van het Jacobson-orgaan, waar receptoren de geur registreren in de hersenen. Sommige theorieën beweren dat dit gedrag ook specifieke omstandigheden met de geur registreert, maar dit is nooit wetenschappelijk bewezen. Het speeksel verlaat dan het Jacobson-orgaan weer via dezelfde kanalen terug naar de mond, waar de egel in de meeste gevallen begint te zalven met het speeksel, wat speekselen wordt genoemd.
Referenties
De informatie in dit artikel is gebaseerd op de volgende wetenschappelijke onderzoeken en relevante artikelen.
European Hedgehog Senses & Vocalisation
African Hedgehogs – in Ferrets, Rabbits, and Rodents (Third Edition)
Jacobson’s organ | Anatomy by Britannica.com
Artikel door Judith Dunkirk.
